ด ร.สุรินทร์ พิศสุวรรณ ในทัศนของผู้เขียนท่านเป็นบุคคลที่น่าชื่นชมและเป็นแบบอย่างที่ดีแก่สาธารณชนอย่างยิ่ง ท่านจบปริญาเอกจากมหาวิทยาลัยฮาวาร์ด หากมองความรู้ความสามารถรอบด้านผ่านการทำงานและความเป็นตัวตนของท่านแล้ว ผู้เขียนเห็นว่าท่านเป็นทั้งนักวิชาการ นักการเมือง นักการทูต นักการการศึกษา นักการศาสนา และนักคิดที่ให้ข้อคิดและปัญญาแก่สาธารณชนที่ลึกซึ้งตลอดมา โดยเฉพาะอย่างยิ่งท่านได้ตระหนักและพูดถึงสิ่งสำคัญที่นักวิชาการและนักวิชาชีพต่างๆพึงมีนั่นคือ “Philosophical humility”

แม้ในเรื่องของความความขัดแย้งหรือย้อนแย้ง (contracdition)ท่านก็อธิบายไว้อย่างลึกซึ้ง ชึ่งผู้เขียนเองมีความประทับใจมากและนำมาเป็นแนวคิดในการอธิบายความปรากฏการณ์ต่างๆทั้งในทางวิชาชีพและวิชาการได้เป็นอย่างดี ทั้งในระดับพื้นๆจนถึงการอธิบายและสร้างทฤษฏีกลุ่มใหม่ หากจะให้กล่าวแบบสรุปก็คือท่านกล่าวว่า “ไม่มีความสมบูรณ์แบบใดๆที่ไร้ความย้อนแย้งอยู่ในตัว” คำนี้มีความลึกซึ้งมากสามารถอธิบายความเป็นไปของปรากฏการณ์ต่างๆได้ถึงขั้นเป็นเหตุให้ถึงจุดวิกฤติทางวิชาการและวิชาชีพที่ต้องเปลี่ยนกระบวนทัศน์(paradigm shift)ในทุกวงการเลยทีเดียว

แม้ความเห็นในทางการเมืองท่านก็ยอมรับในความเป็นประชาธิปไตยแบบไทยที่แนบเนื่องมาจากปัจจัยทางการเมืองผสานสังคมวิทยาแบบไทยเรา ที่มีรากฐานมาจากราชาธิปไตยที่เราไม่เคยตกเป็นเมืองขึ้นของประเทศใดๆในโลก เป็นสิ่งที่อาจหล่อหลอมวิธีคิดบางอย่างเฉพาะของคนไทยและประชาธิปไตยแบบไทยๆ และท่านเองย้ำอยู่เสมอว่า คำว่าประชาธิปไตยนั้นมิใช่การมีส่วนร่วมวันเดียวจบในวันหย่อนบัตรเลือกตั้งเท่านั้น แต่ต้องเป็นการมีส่วนร่วมตลอดกระบวนการขับเคลื่อนสังคมและประเทศด้วยวิธีการที่เหมาะสม อันหมายรวมไปจนถึงการคัดสรรผู้ที่มีปัญญาอย่างแท้จริงมาบริหารราชการในระดับต่างๆ มิควรเป็นการคัดสรรและเลื่อนตำแหน่งกันขึ้นมาจากการสนทนาในสนามกอล์ฟ เป็นต้น

นอกจากความชื่นชมยินดี ดร.สุรินทร์ พิศสุวรรณ ในเชิงวิชาการวิชาชีพและความคิดเห็นของท่านต่อการขับเคลื่อนและเปลี่ยนแปลงสังคมไทยที่น่าสนใจแล้ว ในแง่อัตชีวประวัติส่วนตัว ท่านยังเป็นแบบอย่างที่น่าชื่นชมยิ่ง ทั้งการถือกำเนิดมาในชุมชนชนบทของมุสลิมที่ต้องรักษาอัตลักษณ์ในระบบความคิดความเชื่ออย่างยิ่งยวดและผสานกับความหลากหลายทางวิธีคิด และการเป็นแบบอย่างที่ดีของความอดทนขยันมั่นเพียร ถึงขนาดเป็นลมหมดสติไปขณะรับจ้างล้างจานเมื่อไปเรียนอยู่ที่ต่างประเทศ

นี้เป็นเพียงบางส่วนเท่านั้นที่ผู้เขียนชื่นชมยินดีในดร.สุรินทร์ พิศสุวรรณ หากจะถามผู้เขียนว่า ในสังคมไทยเราทุกวันนี้ ถ้าอยากจะศึกษาอัตชีวประวัติใครอีกสักท่านหนึ่ง แล้วเกิดเป็นแรงบันดาลใจเพื่อขับเคลื่อนชีวิตและสังคมไทยให้ไปสู่ความสำเร็จที่เปี่ยมสุขและดีงาม บุคคลนั้นคือ ดร.สุรินทร์ พิศสุวรรณ และนี้คือแบบอย่างทางความคิดที่ท่านฝากไว้แก่สังคมไทย